Tokio inaczej. Recenzja książki „Tokyo Lifestyle Book” Aleksandry Janiec
Przewodnik inny niż wszystkie. Osobiste, nieobiektywne spojrzenie na miasto, które „każdemu pokazuje inne oblicze, każdego inaczej uwodzi, nigdy jednak nie daje się okiełznać ani do końca zrozumieć”. Takie podejście przyświecało Aleksandrze Janiec podczas prac nad jej pierwszą książką, Tokyo Lifestyle Book. Jakie oblicze Tokio odnajdą na jej kartach czytelnicy?
Książkę otwiera motto, którego autorem jest Kenmei Nagaoka – autor projektu „d design travel”. „Jestem przekonany, że patrzenie na świat przez pryzmat designu będzie kluczowe dla przyszłych pokoleń – i zresztą nie tylko dla nich – we wszystkich sferach życia w Japonii (…)”. Ta perspektywa nadaje ton w zasadzie całej narracji, włączając w to dobór rekomendowanych miejsc oraz rozmówców. Jest to zatem książka, na kartach której odnaleźć można adresy związane ze sztuką, architekturą czy szeroko pojętym projektowaniem. Sama autorka – związana z branżą kreatywną – w dalszej części tekstu podkreśla, że to właśnie filozofia design travel stanowiła dla niej silną inspirację do napisania tego przewodnika.
Tokyo Lifestyle Book zaprasza czytelnika do poznania jedenastu rejonów japońskiej stolicy: Shinjuku, Daikanyama i Nakameguro, Harajuku, Omotesandō, Ginza, Shibuya, Roppongi, Ueno i Yanaka oraz Asakusa. Każdy rozdział stanowi odrębną, zamkniętą część, rozpoczynającą się od prostej, odręcznie naszkicowanej mapki z zaznaczeniem głównych ulic oraz charakterystycznych obiektów, dań czy innych elementów kojarzących się z danym obszarem. Przedstawiając kolejne z nich, autorka pamięta o powszechnie znanych atrakcjach i obiektach, uzupełnia je jednak o miejsca mniej oczywiste, związane właśnie z szeroko pojętym designem. Przykładowo, wśród adresów w dzielnicy Ginza obok słynnego teatru Kabuki-za znajduje się namiar na Okuno Building i muzeum reklamy. Natomiast w części poświęconej Ueno, muzeom położonym na terenie słynnego parku towarzyszy adres Scai the Bathouse – galerii sztuki współczesnej, która powstała w wiekowym budynku pełniącym niegdyś funkcję publicznej łaźni sentō. W opowieści o poszczególnych dzielnicach wplecione są również wątki związane ze współczesnym życiem w Tokio w formie wywiadów z jego mieszkańcami, m.in. osobami związanymi ze światem mody, w tym studentami Bunka School of Fashion oraz lokalnymi artystami. Każdy rozdział dopełnia tzw. niezbędnik wyjaśniający rozmaite zagadnienia przydatne podczas podróżowania, zwiedzania, zakupów czy rozrywki. Dzięki zamieszczeniu adresów instagramowych profili, poszczególne miejsca i osoby mogą łatwo stać się cząstką wirtualnej codzienności czytelników książki. Z kolei playlista reprezentatywnych, podzielonych według dekad utworów J-music oraz rekomendacje programów telewizyjnych i seriali to nie tylko zachęta do zapoznania z japońską popkulturą, ale i wgląd w twórcze inspiracje minionych lat.
Narracja Tokyo Lifestyle Book nie operuje przerysowanymi epitetami w stylu „największych”, „najlepszych” i „jedynych w swoim rodzaju” atrakcji turystycznych. Autorka stawia raczej na przystępny, a przy tym wyważony język. Przedstawia czytelnikowi dość szerokie spectrum informacji: od pokrótce przedstawionej historii i etymologii poszczególnych miejsc, poprzez współczesne nurty i zjawiska kulturowe, aż po elementy życia codziennego. Czytelnicy odnajdą tu więc zagadnienia takie, jak idea slow life w oczach młodych mieszkańców Japonii, popularyzacja kawy, zajrzą za kulisy japońskiej reklamy oraz modowych zmian w Harajuku, czy dowiedzą się na czym polegają zasady korzystania z onsenów oraz sentō. Informacje są przedstawione w skondensowanej i przystępnej formie, zaś osoby pragnące poszerzyć swoją wiedzę na poszczególne tematy odnajdą wiele inspiracji w zamieszczonej pod koniec bibliografii. Co ważne autorce udało oprzeć się pokusie nadmiernej egzotyzacji, jak również przedstawienia Tokio i kultury tego miasta jako abstrakcyjnego, nie podlegającego przemianom monolitu. Powtarzany przez licznych autorów niemal jak mantra, nie tylko w kontekście japońskiej stolicy, mocno już wytarty slogan o „zderzeniu tradycji z nowoczesnością” szczęśliwie nie zadomowił się na kartach Tokyo Lifestyle Book w formie głównej konkluzji. Jego echa pobrzmiewają raczej jako pretekst do naszkicowania zmian stanowiących nieodłączną część kultury, w tym przypadku japońskiej.
Jedna z głównych zalet przewodnika wynika z samego zakresu tematycznego, jaki przyjęła autorka. Nie podejmuje się ona zadania przedstawienia całej Japonii, ale wybiera jedno miasto – stolicę, koncentrując się w dodatku na wybranych jej obszarach, dając czytelnikom szansę poznania Tokio z jej perspektywy oraz oczami samych mieszkańców. Poprzez skupienie się na lokalnych miejscach i osobistych doświadczeniach, oferuje odbiorcom subiektywny posmak codzienności, dla wielu trudno dostępny. Dodatkowym atutem książki jest przyjęcie motywu przewodniego, jaki w tym przypadku stanowi design. Pozwoliło to na zachowanie spójności narracji i logiki doboru oraz prezentacji poszczególnych miejsc i osobowości. Warto wspomnieć również o estetyce i jakości samego wydania: przyjęte łamanie, formatowanie oraz skład sprawiają, że poszczególne strony nie są przeładowane zawartością, a sama treść pozostaje czytelna i w razie potrzeby łatwo powrócić do poszczególnych jej fragmentów. Jedynym mankamentem są segmenty obrócone o 90 stopni względem głównego tekstu, których lektura jest dość uciążliwa. Być może był to zabieg estetyczny, jednak przy tekście dłuższym niż kilka słów zupełnie się nie sprawdza. Całość dopełniają piękne, współgrające z poszczególnymi fragmentami tekstu zdjęcia autorstwa Kisshomaru Shimamury, przedstawionego czytelnikom jako „jeden z najważniejszych fotografów mody młodego pokolenia”. Jego kadry wykraczają jednak tematycznie poza ten świat – Shimamura zamyka w nich miejsca, ludzi i obiekty, o których opowiada książka, czyniąc to w niezwykle naturalny, niewymuszony sposób. Dzięki jego pracom, książka bardzo dużo zyskuje od strony estetycznej i interpretacyjnej. Z kolei miłym ukłonem dla czytelników będących jednocześnie miłośnikami fotografii jest zamieszczenie na końcu listy sprzętu, którym wykonano zdjęcia obecne w Tokyo Lifestyle Book.
Paradoksalnie, na niekorzyść książki przemawia… jej zapowiedź. Utrzymana w konwencji przekazu szokującego (vide zestawienie w jednym zdaniu kawy oraz ekskluzywnych prostytutek) i skupiającego się na zbędnych hiperbolizacjach („największe i najbardziej zaskakujące miasto świata”) dość rażąco odbiega od mimo wszystko wyważonego stylu narracji przyjętego przez autorkę. Ten ostatni nie jest wolny od pewnych mankamentów, jak np. nadużywanie sformułowania „Kraj Kwitnącej Wiśni”, unika jednak bezrefleksyjnego epatowania innością. Tak zbudowana zapowiedź może więc zniechęcić niektórych czytelników do sięgnięcia po tę pozycję.
Podsumowując, Tokyo Lifestyle Book to przewodnik zdecydowanie inny niż wszystkie, przystępnie napisany oraz pięknie wydany. I zgodnie z intencją oraz obietnicą autorki – subiektywny, o czym warto pamiętać sięgając po tę książkę. Jej lektura oferuje wgląd w życie miasta oczami mieszkańców reprezentujących konkretne środowisko i styl życia, którzy – co istotne – nie pozostają anonimowi. Czytelnik poznaje ich nazwiska, profesje oraz wygląd, a następnie udaje się do miejsc, w których bywają na co dzień. Autorka dużo miejsca poświęca na przedstawienie współczesnego Tokio, robiąc to z interesującej i stanowiącej powiew świeżości perspektywy. Najwięcej odnajdą w nim dla siebie ci, którzy stawiają pierwsze kroki w poznawaniu Tokio, ale na rozmaite inspiracje mogą liczyć również osoby bliżej związane z tym miastem. Choć wbrew zapowiedzi wydawniczej nie zestawiłabym Tokyo Lifestyle Book z reportażem, jest to pozycja warta uwagi i godna polecenia osobom mającym ochotę lepiej poznać stolicę Japonii. Jako ciekawa alternatywa dla tradycyjnych przewodników ma szansę upowszechnić nowy trend na rynku wydawniczym, zachęcający do poznawania różnych miejsc przez pryzmat osobistych doświadczeń, zainteresowań i fascynacji.
Dorota Tisnek (Szczepaniak)
Absolwentka psychologii i antropologii kulturowej, jako doktorantka Polskiej Akademii Nauk prowadzi badania na temat małżeństw międzykulturowych w Japonii. Mieszka w Tokio (wcześniej w Singapurze), skąd prowadzi bloga Co kraj, to obyczaj.
Tytuł: Tokyo Lifestyle Book
Autor: Aleksandra Janiec
Wydawca: Znak Literanova
Data wydania: kwiecień 2019 r.
ISBN: 978-83-240-5594-4